Γούσιος Τάσος – Σύνοψη μελέτης

Σκοπός της μελέτης που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Τουρισμού – Πολιτισμού» στο Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, είναι να διερευνήσει τη δυνατότητα ανάπτυξης του περιπατητικού τουρισμού στην Ελλάδα, με επισκέπτες κυρίως από Γερμανία, αναδεικνύοντάς τον σε μία εφαρμόσιμη, και οικονομικά αποδοτική μορφή εναλλακτικού τουρισμού, η οποία ταυτόχρονα να εντάσσεται και να είναι αποδεκτή από τον κοινωνικό ιστό ενός τόπου.

Ο λόγος που αξίζει να ασχοληθεί κανείς με τον περιπατητικό τουρισμό, ο οποίος αποτελεί μια ιδιαίτερη εναλλακτική μορφή, έγκειται στο γεγονός ότι, με την ανάπτυξη του, αντιμετωπίζεται η εποχικότητα του τουρισμού στην χώρα μας, επιτυγχάνεται επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και προσελκύονται αλλοδαποί επισκέπτες σε περιοχές που παραδοσιακά αποτελούσαν προορισμούς μόνο για Έλληνες.

Ο περίπατος ορίζεται ως η μετακίνηση με τα πόδια, ενώ ο περιπατητικός τουρισμός ορίζεται ως η μορφή τουρισμού, όπου ο περίπατος είναι ο βασικός σκοπός της εκδρομής ή του ταξιδιού, χωρίς να είναι ένας ακόμη συμπληρωματικός λόγος όπως γίνεται για παράδειγμα στον τουρισμό αναψυχής στην θάλασσα ή στα πολιτιστικά ταξίδια. Η σημασία του Περιπατητικού Τουρισμού είναι μεγάλη μια και είναι μετά την ποδηλασία (59%) και την κολύμβηση (57%), η τρίτη δημοφιλέστερη μορφή ήπιας αθλητικής ενασχόλησης στη Γερμανία σε ποσοστό 41%, ενώ είναι η δημοφιλέστερη μορφή αξιοποίησης ελεύθερου χρόνου.

Ορισμένες από τις μορφές του περίπατου είναι οι ακόλουθες:

Βόλτα: Η βόλτα είναι η πιο απλή μορφή του περπατήματος. Μπορεί να πραγματοποιηθεί παντού και κάθε στιγμή, ενώ δεν απαιτεί ειδικό εξοπλισμό ή ιδιαίτερη προετοιμασία. Οι σημαντικότεροι λόγοι για να κάνει το άτομο μία βόλτα, είναι η αξιοποίηση ελεύθερου χρόνου και η εκτόνωση. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται κυρίως δρόμοι και πεζόδρομοι στο κέντρο πόλεων.

Κλασικός περίπατος: Στη μορφή του κλασικού περίπατου παρατηρούμε ως βασικά χαρακτηριστικά, πέρα από τη μετακίνηση με τα πόδια, την εμπειρία της επαφής με τη φύση καθώς και την απόλαυση του τοπίου. Κατά κανόνα εγκαταλείπεται το αστικό τοπίο και επιλέγονται περιοχές με ιδιαίτερο φυσικό κάλος και πλούσια εναλλαγή τοπίου. Σε αντίθεση με τη βόλτα, για τον περίπατο, απαιτείται προετοιμασία και συχνά ειδικός εξοπλισμός.

Θρησκευτικοί περίπατοι: Σε αντίθεση με τον περίπατο όπως περιγράφεται παραπάνω οι θρησκευτικοί περίπατοι έχουν ως πρωταρχικό κίνητρο το θρησκευτικό συναίσθημα. Πνευματικοί λόγοι ή ακόμη και η αναζήτηση της αυτογνωσίας μπορούν να οδηγήσουν το άτομο σε έναν θρησκευτικό περίπατο.

Nordic Walking: Αντίστοιχα τα κίνητρα για να ασχοληθεί κανείς με το Nordic Walking είναι κυρίως ζητήματα που έχουν να κάνουν με την υγεία και τη φυσική κατάσταση. Το Nordic Walking (Σκανδιναβικό Περπάτημα) είναι μια αναπτυσσόμενη δραστηριότητα fitness σε ολόκληρο τον κόσμο που γίνεται με τη βοήθεια δύο ειδικών μπαστουνιών (sticks) τα οποία μοιάζουν με εκείνα των σκιέρ. Η χρήση των στηριγμάτων αναγκάζει τους ασκούμενους να περπατάνε με πιο γρήγορο ρυθμό και να γυμνάζουν ολόκληρο το σώμα. Αυτό το γεγονός δίνει ώθηση και από τα χέρια και κατ’ αυτόν τον τρόπο αυξάνεται η καύση θερμίδων.

Ορειβασία: Στην ευρύτερη έννοια ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει όλες τις δραστηριότητες σε ένα βουνό, πεζοπορία, αναρρίχηση, έως και αλπινικές δραστηριότητες. Ωστόσο υπάρχουν αρκετές διακρίσεις, όπως ακόμη και μεταξύ της ίδιας μορφής, όπως στην αναρρίχηση που διακρίνεται σε αυτή που πραγματοποιείται σε βράχους ή σε πάγο. Το trekking αποτελεί την πλέον γνωστή μορφή της ορειβασίας χωρίς τη χρήση βοηθημάτων. Η ορειβασία έχει κυρίως αθλητικό ή περιπετειώδη χαρακτήρα και σημαντικό ρόλο παίζει η αίσθηση της κατάκτησης μιας κορυφής από τον ορειβάτη.

Αναρρίχηση: Η αναρρίχηση χαρακτηρίζεται ως μία αθλητική δραστηριότητα καθώς και ως δραστηριότητα ελεύθερου χρόνου. Η εξάσκησή της γίνεται είτε σε φυσικό περιβάλλον, σε βράχους και άλλες μορφές σχηματισμών, είτε σε ειδικούς αναρριχητικούς τοίχους σε ανοιχτό ή κλειστό περιβάλλον και περιλαμβάνει αρκετές μορφές, ανάλογα κυρίως με τον εξοπλισμό που απαιτείται. Ο στόχος είναι είτε το ανέβασμα, είτε το κατέβασμα.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

Ο περίπατος αποτελεί μία πολυδιάστατη ενασχόληση στον ελεύθερο χρόνο. Επιπλέον ο περίπατος αποτελεί μία αθλητική δραστηριότητα, συμβάλλει ως στοιχείο αναψυχής, ευεξίας και υγείας, ενώ ακόμη προσφέρει μία κοινωνική εμπειρία αφού οι αθλητικές δραστηριότητες μπορούν να διακριθούν σε σχέση με τη συμμετοχή σε ατομικές και ομαδικές. Η αξιολόγηση του κάθε τουρίστα ξεχωριστά για τον εκάστοτε τουριστικό προορισμό που επιλέγει, εξαρτάται από τον τύπο του προορισμού και τις προσδοκίες που έχει ανάλογα με τις παρεχόμενες πληροφορίες που του διατίθενται Τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του περιπατητικού τουρισμού είναι τα παρακάτω:

• Έχει μικρό κόστος

• Μπορεί να πραγματοποιηθεί παντού

• Είναι ευχάριστος

• Έχει θετικό αντίκτυπο στην υγεία

• Είναι φυσικός τρόπος μετακίνησης του ανθρώπου, άρα δε χρειάζεται να διδαχθεί

• Είναι μια διαχρονική αθλητική δραστηριότητα που μπορεί να πραγματοποιείται σε κάθε ηλικία

• Προάγει τις κοινωνικές επαφές και την κοινωνική συμπεριφορά

• Μπορεί να συνδυαστεί με πολλές άλλες δραστηριότητες

• Μπορεί να διαμορφωθεί, κάτω από το πρίσμα της σωματικής επιβάρυνσης, ατομικά

• Μπορεί να πραγματοποιηθεί κατά μονάδα, με τον ή την σύντροφο, φίλο ή με ομάδες

• Μπορεί να πραγματοποιηθεί σχεδόν κάθε μέρα του χρόνου με οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ

Οι οικονομικές επιδράσεις του τουρισμού παρέχουν την ευκαιρία σε έναν τουριστικό προορισμό να αυξήσει το εισόδημα του με την αξιοποίηση των τοπικών, φυσικών και πολιτιστικών πόρων. Η ανάπτυξή με τον τρόπο αυτό, οδηγεί σε προσωπικά οφέλη για όλους όσους εμπλέκονται άμεσα στην τουριστική προσφορά, καθώς επίσης δημιουργεί και περιφερειακά οφέλη, όχι μόνο μέσα από την αύξηση του εισοδήματος των κατοίκων και τις νέες ευκαιρίες απασχόλησης αλλά και μέσω της επίδρασης στις συνδεδεμένες οικονομικές δραστηριότητες καταγράφοντας πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα. Οι παράγοντες της ζήτησης και της προσφοράς επηρεάζουν τον αριθμό των επισκεπτών, τη διάρκεια διαμονής τους, καθώς και τα πρότυπα των δαπανών τους, ενώ τα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά της οικονομίας καθορίζουν την τάση της διανομής εκ νέου των δαπανών στο εσωτερικό μιας χώρας. Όσο μεγαλύτερη κυκλοφορία χρήματος δημιουργείται στην οικονομία, και όσο λιγότερη διαρροή υπάρχει, τόσο μεγαλύτερο είναι το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα.

Οι τουρίστες συμβάλλουν στις πωλήσεις, τα κέρδη, τις θέσεις εργασίας, τα φορολογικά έσοδα, καθώς και στο εισόδημα μιας περιοχής. Οι πιο άμεσες επιδράσεις συμβαίνουν στον τομέα του πρωτογενούς τουρισμού όπως είναι τα καταλύματα, τα εστιατόρια, οι μεταφορές, η ψυχαγωγία και το λιανικό εμπόριο. Μέσω των δευτερογενών επιδράσεων, ο τουρισμός επηρεάζει τους περισσότερους τομείς της οικονομίας.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ

Το σημαντικότερο θετικό στοιχείο της τουριστικής ανάπτυξης θεωρείται, από μελετητές του τουρισμού, το γεγονός ότι έρχονται σε επαφή λαοί με διαφορετικά ήθη, έθιμα και κουλτούρα και ότι με τον τρόπο αυτό βελτιώνεται η διεθνής κατανόηση.

Οι σημαντικότερες κοινωνικές επιδράσεις είναι:

• Κοινωνική και Επαγγελματική κινητικότητα

• Η διαδικασία της αστικοποίησης και «τουριστικοποίησης» των τουριστικών περιοχών

• Αλλαγές στα κοινωνικά και καταναλωτικά πρότυπα των κατοίκων

• Αλλαγές στα ήθη και τα έθιμα

• Αλλαγές στην οικογένεια και στη θέση των νέων και των γυναικών

• Η επικοινωνία με τους τουρίστες

• Οι αλλαγές στον πολιτισμό και την παράδοση

Στην περίπτωση της ανάπτυξης του Περιπατητικού Τουρισμού επειδή αυτή χαρακτηρίζεται από μικρό αριθμό συμμετεχόντων ανά ομάδα σε συνδυασμό με το γεγονός ότι δεν απαιτείται σημαντικός βαθμός εμπλοκής της τοπικής κοινωνίας στην παραγωγή του προϊόντος, τουναντίον η διατήρηση της παράδοσης και της αυθεντικότητας αποτελούν στοιχεία ποιοτικά, καθιστά τη μορφή αυτή του τουρισμού κοινωνικά αποδεκτή χωρίς να διακινδυνεύονται αρνητικές κοινωνικές συνέπειες.

Ο ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Η Γερμανία θεωρείται η χώρα με τους αριθμητικά περισσότερους συμμετέχοντες σε περιπάτους. Πιο συγκεκριμένα οικονομικά στοιχεία της Γερμανίας δείχνουν πως ο περιπατητικός τουρισμός υποστηρίζει 144.000 θέσεις εργασίας, αποφέρει τζίρο περίπου 11 δις €, ενώ η μέση ημερήσια κατανάλωση ανέρχεται σύμφωνα με την Έκθεση Γερμανικού Υπουργείου Οικονομίας και Τεχνολογίας στα 108 €. Σύμφωνα με την ίδια Έκθεση εκτιμάται ότι το ποσοστό του γενικού πληθυσμού των Γερμανών πάνω από 16 ετών που είναι ενεργοί περιπατητές ανέρχεται στο 56 % (Πίνακες 1 & 2), που αντιστοιχεί σε 39,8 εκατ. περιπατητές με περίπου 378 εκατ. Εκδρομές Περιπατητικού Τουρισμού στη Γερμανία και το εξωτερικό.

ΒΑΣΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ

Τα σημαντικότερα κριτήρια για την επιλογή ενός προορισμού αποτελούν η δυνατότητα εύκολης πρόσβασης η ύπαρξη μονοπατιών σηματοδοτημένων, οι δυνατότητες διαμονής, η δυνατότητα πραγματοποίησης παράλληλων δραστηριοτήτων, η επαρκής πληροφόρηση και οι προσφορές πακέτων για οικογένειες.Η ύπαρξη σηματοδοτημένων μονοπατιών για περπάτημα αποδεικνύεται κυρίως με την ύπαρξη πιστοποίησης του μονοπατιού από Διεθνή Φορέα.

Για την Ευρώπη είναι η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Πεζοπόρων (ERA) ο αρμόδιος φορέας που υποστηρίζει τις τοπικές οργανώσεις να δημιουργήσουν και να λειτουργήσουν μεγάλες πεζοπορικές διαδρομές και τις πιστοποιεί ως προς:

• την ποιότητα,

• την τεχνική επάρκεια,

• την ασφάλεια και

• την αξιοπιστία

Τα κριτήρια πιστοποίησης ενός μονοπατιού αφορούν τα ακόλουθα σημεία:

• Μορφή μονοπατιού

• Σήμανση

• Φυσικά ελκτικά στοιχεία

• Πολιτιστικά στοιχεία

• Κοινωνικά στοιχεία

Η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Πεζοπόρων εντάσσει τα καλύτερα δίκτυα μονοπατιών στο ευρωπαϊκό Δίκτυο Μονοπατιών Κορυφαίας Ποιότητας (Leading Quality Trails). Μέχρι σήμερα έχουν πιστοποιηθεί 11 μονοπάτια σε Γερμανία, Αυστρία, Δανία, Σουηδία και Ελλάδα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ «ΜΑΙΝΑΛΟ»

Η διαδρομή Menalon Trail είναι μια μεγάλη ορεινή πεζοπορία μήκους 75 χλμ. Πρόκειται για το πρώτο πιστοποιημένο μονοπάτι της χώρας και το 8ο ευρωπαϊκό. Έχει οργανωθεί σε οκτώ σειριακά τμήματα, ενεργοποιώντας ολόκληρη την τουριστική υποδομή και τις υπηρεσίες της Γορτυνίας. Κάθε μεγάλο τμήμα συνέχεται με ένα μικρότερο, ώστε ο πεζοπόρος να μπορεί να κάνει το βέλτιστο συνδυασμό. Ακόμη διέρχεται από όλα τα ιστορικά και πολιτισμικά στοιχεία της ζώνης που διασχίζει και διασυνδέεται με ένα ατελείωτο παράπλευρο δίκτυο μονοπατιών, προσφέροντας έτσι μια μοναδική ευκαιρία ανάπτυξης της πεζοπορίας. Τόσο ο σχεδιασμός και η οργάνωση της διαδρομής, όσο και η γενικότερη υποδομή που την πλαισιώνει ακολουθούν τα πρότυπα που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Πεζοπορίας (ERA).

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΆΝΔΡΟΥ

Το νησί της Άνδρου είναι το δεύτερο σε μέγεθος νησί των Κυκλάδων και διαθέτει ένα περιπατητικό δίκτυο άνω των 300 χιλιομέτρων, ενώ γίνονται συνεχείς προσπάθειες βελτίωσης και σήμανσης των διαδρομών από εθελοντές. Η πρώτη προσπάθεια για την ανάδειξή τους ήταν η εκπόνηση στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Η Άνδρος διαθέτει 18 σηματοδοτημένες διαδρομές στο δίκτυο αυτό. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια μία ομάδα εθελοντών, δημιούργησαν το Ερευνητικό Κέντρο Άνδρου και την ηλεκτρονική ιστοσελίδα «Άνδρου διαδρομές».

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΣΙΦΝΟΥ

Σε μία προσπάθεια να επεκτείνει την τουριστική περίοδο και να προσελκύσει περισσότερους τουρίστες στο νησί της Σίφνου έγινε το 2015 από το ΔΗΜΟ ΣΙΦΝΟΥ, σε συνεργασία με την Paths of Greece, νέα, σύγχρονη, πλήρης σήμανση σε 19 μονοπάτια της Σίφνου. Παρέχονται πλέον στον περιπατητή όλες οι απαραίτητες πληροφορίες, χρόνος διαδρομής, κατεύθυνση, σύνδεση με άλλα μονοπάτια, θέση στάσης λεωφορείων κ.α.

Σε ότι αφορά την πληροφόρηση, εκτός από τον περιπατητικό χάρτη με τις διαδρομές, υπάρχουν στους οικισμούς ενημερωτικές πινακίδες με χάρτες και πληροφορίες για τις παρακείμενες διαδρομές. Ακόμη, στις αρχές των μονοπατιών, στις διασταυρώσεις και σε όσα άλλα σημεία κρίθηκε σκόπιμο, υπάρχουν ειδικοί στύλοι σήμανσης. Στην κορυφή των στύλων υπάρχουν μία κόκκινη και μία άσπρη γραμμή, ενώ πάνω τους υπάρχουν βασικές πληροφορίες για το κάθε μονοπάτι (αριθμός μονοπατιού, προορισμός, διάρκεια, μήκος). Τέλος, σε όλο το μήκος των μονοπατιών υπάρχει η διεθνής σήμανση με κόκκινη και άσπρη μπογιά, που δείχνει πως η διαδρομή που ακολουθείται είναι η σωστή.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Εν κατακλείδι, είμαστε σε θέση να πούμε πως η Ελλάδα πληροί τα βασικά χαρακτηριστικά, ώστε να υποστηρίξει την ανάπτυξη του περιπατητικού τουρισμού. Ο κοινός στόχος είναι η προσέλκυση των τουριστών και ειδικότερα των Γερμανών, διότι περπατούν σε πολύ μεγάλο και εντατικό βαθμό και αποτελούν το νούμερο ένα πληθυσμό σε αφίξεις τουριστών σε τουριστικές περιοχές που προσφέρουν πεζοπορία. Για την ολοκλήρωση των διαδικασιών που θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη του περιπατητικού τουρισμού, απαιτούνται η χάραξη, η σήμανση και η πιστοποίηση των μονοπατιών, ενώ ακόμη απαιτείται η υιοθέτηση αναπτυξιακής πολιτικής προς την κατεύθυνση, την υποστήριξη και την ενθάρρυνση του περιπατητικού τουρισμού από τις διοικητικές αρχές. Παράλληλα είναι αναγκαία η επιμόρφωση στελεχών και προσωπικού των τουριστικών επιχειρήσεων, καθώς και η δημιουργία εξειδικευμένων ταξιδιωτικών γραφείων υποδοχής τουριστών περιπατητικού τουρισμού. Τέλος η εφαρμογή του στρατηγικού σχεδίου μάρκετινγκ και η θεσμική ή ακόμη και η άτυπη δικτύωση μεταξύ των φορέων και των τουριστικών επιχειρήσεων ορίζεται ζωτικής σημασίας για την ανάδειξη της χώρας μας σε προορισμό περιπατητικού τουρισμού. Οι περιοχές οι οποίες επιχειρούν να υιοθετήσουν τον περιπατητικό τουρισμό ως εναλλακτική μορφή τουρισμού και βρίσκονται υπό ανάπτυξη είναι η Κρήτη, η Θεσσαλία (Πήλιο, Λίμνη Πλαστήρα, Όλυμπος, Κίσαβος), η Θράκη, η Ήπειρος και η Χαλκιδική.